حمل و نقل دریایی چیست؟

شرکت الو کارگو برای حمل و نقل بین‌المللی کالا سه روش پیش روی بازرگانان و تجار است؛ حمل و نقل دریایی ، حمل و نقل زمینی (جاده‌ای) و حمل و نقل هوایی. یکی از بهترین روش‌های حمل و نقل بین‌المللی کالا، حمل و نقل دریایی است. به هرگونه حمل و نقل کالا بوسیله کشتی، قایق، شناور و وسایل دریایی دیگر بر روی دریا، دریاچه، کانال‌های آبی و رودخانه‌ها حمل و نقل دریایی گفته می‌شود.

مزایای حمل و نقل دریایی

حمل و نقل بین‌المللی دریایی مؤثرترین شیوه برای جابه‌جایی کالا در سطح بین‌المللی است و سالانه بیشترین میزان حمل و نقل کالا را در جهان به عهده دارد. این شیوه مزایای بسیاری نسبت به دیگر شیوه‌های حمل و نقل دارد. از جمله امکان جابه‌جایی حجم زیاد بار در هر کشتی که از مهم‌ترین ویژگی‌های ترابری دریایی بار به حساب می‌آید. امروزه با وجود کشتی‌های عظیم‌الجثه‌ای که به منظور جابه‌جایی بار طراحی شده‌اند، ظرفیت حمل کالا بوسیله کشتی بسیار زیادتر از قبل شده و هر کشتی مگا به صورت تقریبی توانایی حمل هزاران کانتینر را با خود دارد.

علاوه بر این، ارزان بودن نسبی حمل و نقل دریایی مزیت دیگر این روش‌ ترابری است. اگر میزان بار زیاد باشد، ترابری دریایی با توجه به جابه‌جایی یکپارچه بار هم از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ ایمنی مطمئن‌تر از دیگر روش‌های حمل و نقل است. مزیت دیگر حمل و نقل دریایی، امکان جابه‎‌جایی بارهایی با حجم بزرگ است. شما بارهای بسیار بزرگ را به سختی می‌توانید در وسایل نقلیه زمینی یا قطار و هواپیما جا دهید اما این بارها به راحتی در باربری دریایی جابه‌جا می‌شوند.

معایب ترابری دریایی

پیشتر مزایای ترابری دریایی را برشمردیم. تنها عیب حمل و نقل دریایی طولانی بودن زمان انتقال کالا به وسیله این روش است. حمل و نقل دریایی بار، نسبت به حمل و نقل زمینی و هوایی زمان بیشتری طول می‌کشد، که بخشی از آن به تغییرات آب و هوایی که بر روی حرکت کشتی‌ها تأثیر می‌گذارند ربط دارد و بخش دیگر نیز به برنامه حرکت کشتی و مسیری که کشتی‌ها برای انتقال کالا طی می‌کنند.

اگر در انتقال کالا عجله‌ای در کار نباشد، این روش بهترین روش به حساب می‌آید. برای جابه‌جایی بار توسط حمل و نقل دریایی اغلب کالاها درون کانتینر بارگیری می‌شوند، تا علاوه بر امکان جابه‌جایی راحت، از هرگونه آسیبی نیز در امان باشند

چه کالاهایی بیشتر به صورت دریایی حمل می شود؟

• مواد اولیه
• اقلام پزشکی مصرفی
• ماشین آلات و تجهیزات راهسازی
• قطعات خودرو
• مواد غذایی
• اسباب بازی
• تجهیزات مخابراتی
• تجهیزات ورزشی

انواع کشتی‌‌های حمل و نقل دریایی

کشتی‌های حمل و نقل دریایی با توجه به مسیری که طی می‌کنند به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• کشتی‌های خطوط منظم (لاینر): این کشتی‌ها طبق یک برنامه‌ریزی منظم تنها بر روی خطوط دریایی از پیش تعیین شده حرکت می‌کنند.
• کشتی‌های خطوط نامنظم (ترامپ): این کشتی‌ها بر روی خطوط دریایی خاصی حرکت نمی‌کنند و حمل دریایی بار را به هرجایی که صاحب کالا درخواست دهد انجام می‌دهند.

مزایای کانتینر دریایی برای حمل بار

کانتینرهای دریایی که برای حمل بار با کشتی استفاده می‌شوند مزایای زیادی دارند، از جمله:

• امکان انتقال راحت بار به کشتی و تخلیه راحت بار از کشتی
• محافظت کالا از آب خوردگی، رطوبت، آلودگی، ضرب دیدگی و دیگر صدمات
• ضدسرقت بودن
• دسته‌بندی کالای چند صاحب کالا در یک کشتی
• امکان تنظیم دما، استفاده از تهویه و…. در انواع کانتینر

علاوه بر کانتینر ساده که یک جعبه فلزی در ابعاد استاندارد است، کانتینر مدل‌های تخصصی‌تری نیز دارد. کانتینر یخچالی، کانتینر تهویه‌دار، کانتیر عایق‌دار، کانتینر سرباز، کانتینر تانکری انواع کانتینر هستند که هرکدام کاربردی ویژه دارند و برای جابه‌جایی نوع خاصی از کالا استفاده می‌شوند. به عنوان مثال برای جابه‌جایی کالاهایی که نیاز به یخچال و تنظیم دما دارند کانتینر یخچالی و برای جابه‌جایی کالاهای با ارتفاع زیاد کانتینر سرباز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بارنامه دریایی

بارنامه سندی است که از طریق آن فرستنده کالا این اطمینان را به دریافت‌کننده کالا می‌دهد که بار را به شرکت‌ حمل و نقل تحویل داده و مشتری می‌تواند از طریق بارنامه، بار خود را تا رسیدن به کشور مقصد پیگیری کند. در حمل بار با کشتی بارنامه دریایی اهمیت ویژه‌ای دارد. یک بارنامه دریایی باید شامل نام و آدرس و مشخصات کامل فرستنده کالا و دریافت‌کننده کالا باشد. اطلاعات تماس با هر یک از دو طرف نیز باید در بارنامه لحاظ شود. از موارد دیگری که در بارنامه ذکر می‌شود، قوانینی است که شرکت حمل بار دریایی برای ارسال کالا تعیین می‌کند. هر شرکت ترابری دریایی شرایط خاصی برای بارگیری و ارسال و تخلیه بار دارد که باید در بارنامه ذکر شود.

موارد مندرج در بارنامه دریایی

موعد تحویل بار

موعد تحویل بار به شرکت حمل و نقل نیز از دیگر مواردی است که در هر بارنامه‌ای نوشته می‌شود. این مورد خیال مشتری را راحت می‌کند که بار در روز معینی که در بارنامه ثبت شده تحویل شرکت حمل و نقل شده است. علاوه بر تمام این‌ها، نوشتن مشخصاتی از کالاهای بارگیری شده، مانند تعداد و نوع و وزن کالا برای اطلاع دریانوردان در بارنامه نوشته می‌شود تا صاحب کشتی به صورت اجمالی از محتوای باری که حمل می‌کند آگاه باشد. شیوه بسته‌بندی کالا نیز مورد دیگری است که در بارنامه ذکر می‌شود. کالا می‌تواند به شکل فله، کارتن و کانتینر بارگیری شود. از آنجا که در حمل و نقل دریایی ممکن است کالا چند ماه بر روی دریا باشد، ذکر مشخصات بسته‌بندی کالا در روز تحویل بار به شرکت حمل و نقل اهمیت دارد، تا تحویل گیرنده بتواند کالای خود را همان شکل تحویل داده شده تحویل بگیرد.

کلاس باربری

کلاس‌های باربری دسته‌بندی‌های هستند که برای سهولت در بارگیری کالا تعیین می‌شوند و در بارنامه نوشته می‌شوند. پارامترهای زیادی در تعیین کلاس باربری تأثیر می‌گذارد. ارزش کالای بسته‌بندی شده، نوع بسته‌بندی آن، شیوه جاگیری آن در کانتینر، روش انتقال بار و حمل و نقل کالا از جمله مواردی است که در تعیین کلاس باربری تأثیر می‌گذارد. به طور کلی 18 کلاس باربری وجود دارد. کلاس باربری کار مشتری و شرکت حمل و نقل را در انتخاب شیوه حمل راحت می‌کند.

کلاس باربری تعیین می‌کند که محصول در چه شرایطی و به چه شیوه‌ای باید منتقل شود تا کالا با کمترین خسارات احتمالی و کمترین هزینه به مقصد برسد. به عنوان مثال کالاهای خطرناک باید در بارنامه مشخص شده و کلاس باربری آن‌ها با توجه به حساسیت و مشخصات این مواد تعیین شود. دریانورد باید از حمل کالاهای خطرناک مطلع باشد تا بتواند نکات ایمنی بارگیری و انتقال این کالا را رعایت کند تا هم کالاها از خطر در امان باشند و هم کشتی. مواد قابل اشتعال، محصولات گازی، مواد منفجره و …. در دسته کالاهای خطرناک قرار دارند.

بیمه حمل و نقل دریایی

یکی از موارد مهم دیگری که در حمل بار دریایی کالا باید مورد توجه قرار گیرد بیمه حمل و نقل بین المللی است. در گذشته بیمه دریایی برای جلوگیری از خسارت ناشی از دزدان دریایی کارکرد داشت، ولی امروزه بیمه‌های دریایی انواع زیادی از خسارات دریایی را پوشش می‌دهند.

خسارات خاص

خسارات خاص آن دسته از خسارات هستند که در شرایط خاص و غیرقابل‌پیش‌بینی به کشتی و محموله‌ها وارد می‌شوند. به عنوان مثال، اگر کشتی در مسیر خود با طوفان مواجه شود و محموله‌ها آسیب ببینند، شرکت بیمه موظف است خسارت وارده به کالا را پرداخت کند.

خسارات عمومی

خسارات عمومی آن دسته از خساراتی هستند که به تصمیم ناخدا برای جلوگیری از خسارات بیشتر به محموله وارد می‌شوند. به عنوان مثال اگر در شرایط بحران دریایی ناخدا تصمیم بگیرد برای نجات جان افراد، کالاها را در آب بیاندازد خسارت وارده باید بین افراد ذی‌نفع تقسیم شود.

خسارات کامل

خسارات کامل دو نوع دارد: خسارات کامل واقعی و خسارات کامل فرضی.

خسارات کامل واقعی

اگر محموله‌های کشتی به طور کامل از بین بروند، صاحب کالا خسارات کامل واقعی دیده و بیمه باید کل خسارت را بپردازد. حالتی که کشتی غرق می‌شود و بار به طور کامل از بین می‌رود در این دسته قرار دارد.

خسارات کامل فرضی

خسارات کامل فرضی به آن دسته از خساراتی اطلاق می‌شود که به ماهیت بار موجود در کشتی وارد شده است. یعنی بار کشتی در اثر شرایط، تغییر ماهیت داده و دیگر قابل استفاده نباشد. به عنوان مثال بار نمکی که رطوبت خورده باشد و خاصیت خود را از دست داده باشد خسارت کامل فرضی دیده. در این حالت نیز شرکت بیمه باید خسارات کامل بار را بپردازد.

هرچند امروزه، پیشرفت تکنولوژی در زمینه ترابری و کشتی‌رانی جلوی میزان زیادی از این خسارات را گرفته است ولی به دلیل شرایط غیرقابل پیش‌بینی و متغیر دریا هر بازرگانی که قصد ترابری دریایی کالا را دارد باید از بیمه دریایی استفاده کند.

انواع روش ها در حمل و نقل بین المللی دریایی

حمل بار دریایی به روش کراس استاف (cross stuffing)

در این روش کانتینر های حمل بار که حاوی محموله هستند از یک کشتی به کشتی دیگر انتقال می یابند. این روش حمل و نقل برای کشور هایی است که امکان ارسال بار به صورت مستقیم به ایران ندارند.

حمل بار دریایی به روش ترانشیپ( Transshipment)

این روش حمل و نقل عموما با جا به جایی کشتی همراه است و عمل تخلیه و بارگیری مجدد کالا انجام می شود.

حمل بار دریایی به روش گروپاژ

در این روش کالاهای افراد مختلف به صورت مشترک جا به جا می شوند.

حمل بار دریایی به روش فله ای (BULK)

کالاهای فله ای، کالاهایی هستند که بدون بسته بندی وارد کشتی می شوند.

حمل و نقل دریایی ایران

کشور ایران به دلیل دسترسی به دریای خزر در شمال کشور و خلیج فارس و دریای عمان در جنوب کشور، موقعیت جغرافیایی مناسبی برای باربری بین المللی دریایی دارد. ایران دارای 3000 کیلومتر خطوط دریایی است و بخش زیادی از حمل و نقل بین‌المللی خود را از طریق باربری دریایی انجام می‌دهد. بیشترین تجارت دریایی ایران از جنوب کشور صورت می‌گیرد. به عنوان مثال ترابری دریایی به عمان و ترابری دریایی به قطر و ترابری دریایی به هند سهم زیادی از حمل و نقل بین‌المللی دریایی ایران را در برمی‌گیرند.

علاوه بر صادرات کالا ، ایران از خطوط دریایی خود برای واردات کالا نیز استفاده می‌کند. در این مورد، حمل بار دریایی از چین بیشترین سهم واردات کالا به صورت دریایی ایران را به عهده دارد. در سال‌های گذشته ترابری دریایی اروپا به ایران و بالعکس نیز رو به افزایش بوده و ایران با دسترسی به آب‌های بین‌المللی توانسته امکان تبادل مستقیم کالا با کشورهای اروپایی را گشترس دهد.